(Oda e Ministrit t’Arsimit në Tiranë)

MINISTRI
(Tuj këndue “Rivistën Pedagogjike”, thotë me vedi:)

Mirë…mirë fort…ma mirë nuk ka…
Punë e madhe!..(Drejtorit A) Kem’ me pa
Shka do t’thotë, tash, “Hylli i Dritës”
Edh’ aj Frati i dheut t’Mirditës,
Qi botue ka njat broshuer
Mbi programin t’onë shkolluer,
Tuj e prû për t’patenzonë.
Kem’ me pá, po, shka do t’thonë
Kur ky artiklli i Nebil Çikës,
Shkrue mbas rregllave t’kritikës,
T’u bjerë n’dorë. Me shum mjeshtri
Ktu auktori vên n’qesti
Papë e Kishë e meshtari,
E difton, me arsye në dorë,
Se janë hasëm e trathtorë
T’gjith njata, qi n’tokë shqiptare
Duen qi shkolla elementare
T’jetë e lirë. Sod afetare
Qeverija ktu asht dishmue:
S’ka prá ndryshej n’shkollë me msue,
Veç se mbas programit t’onë;
Edh’un, po, herët a vonë,
Kam me i mbyllë shkollat private.

DREJTORI A
Ju ngjatët jeta zotnis s’ate:
Mirë ketë punë mendue e ké.
Veç se shka, zotni, n’ketë dhé
Po kam shum njerz fanatikë —
E lè Priftënt katolikë…

MINISTRI
Priftënt, jo, por Fretënt, thuej;
Pse kta janë qi, posë gjithkuj,
Po na jesin m’qafë.

DREJTORI A
Zotni,
Ashtu punën si un e di,
Jezuit, Priftën e Fretën
T’gjith nji mêndje p’rherë u gjetën
Ndër punë féjet e moralit:
Posë ndonjaj fatziut, batallit,
Qi t’ketë mangut n’krye ndo’i hatull
E, qi vorr mos t’ketë kund m’shpatull.
Tash ti pra, zotni, tue kênë,
Se morali i fés s’krishtênë,
S’njet gjithkund e s’njet gjithmonë
Me moral t’besimit t’onë,
Meshtarija kurdoherë
Ka me bâ zhurmë e poterë
Për punë t’shkollave fillore,
Edhe kurr në shkollë shtetnore
Fmin e kshtênë s’ka me i dërgue.
Për ketë punë — si m’duket mue —
Thom do t’ishte fort mâ mirë
N’Shqipni msimin m’e lânë t’lirë.
Qi seicilli Shqipëtar,
A komunitet fetar
Mund t’çilë shkolla për komb t’vet
N’dashtë n’katund, n’dashtë në qytet.
Por gjithmonë — si rrjedhë prej vedit —
Tuj u mbajtë n’çark t’ligjve t’shtetit,
Si n’Angli e n’Amerikë,
E, atje n’Francë e në Belgjikë.
Pse, zotni, me thânë t’vërtetën,
Sod me sod Jezuit e Fretën
E kanë shkollën me zanat’
Si e kem’ na. Sa për inat’
Gjithshka t’duem për ta mund t’thomi,
Por e drejta âsht, se kombi
Shum prej sish ka pasë dobi:
Si ajo Shkodra e bân dishmi,
Ku ka shkolla e strehë foshnjore,
Ka gymnaze e qytetnore
Me programe prendimore
E, me msim e me punë dore,
Fort mâ mirë se shkollat t’ona,
Për të cillat dy miljona
Franga ar na vjetë për vjetë
Kulihum i mbysim n’dét;
Pse, zotni, shkolla për né
Politikë asht ase fé.
Mûjm m’e strukë punën me prralla,
Porse n’thes, bèsa, s’hin pálla…

MINISTRI
Jo, pra, jo! Shkollën n’Shqipni
Nuk e baj Kishë as Xhami.
Prandej shkollat fillestare,
Qi mos t’jenë qeveritare,
Do t’i mbylli varg e vistër,
Mbasi ndodhë kam un Ministër:
S’due qi mosha e ré e Shqipnisë
T’rritet n’dorë të Meshtarisë —
Sidomos t’Fretn’e shqiptarë.
Kta, po, janë antikombtarë,
Njerz t’rrezikshëm, fanatikë,
Marrë gjithmonë me politikë,
E qi munden me na i prishë
Fmin me shkollë edhe me Kishë,
Tue na i rritë djelmt t’onë trathtarë,
Ma fort t’huej se Shqiptarë:
Si fort bukur Nebil Çika
E ka shkrue ndër kto kritika,
Qi aj bâ i paska “Hyllit t’Dritës”.
Jo, po, vetë në “rend të ditës”
Do t’a vê emnin e kti,
Për m’ e pru ktu n’Ministri
Inspektuer ase drejtuer,
Edhe kta, po, sa mâ parë,
Shi p’r inat t’Fret’n Shqiptarë,
Qi “Programin syntetik” —
Syntetik e analytik —
Keqas fort ná kânë poshtnue.

DREJTORI A
Po, zotni, si urdhnon e thue
Veç, ashtu si m’duket mue,
Thom Nebili ka gabue
Me qitë n’dritë ketë lloj kritike,
Në “Revistë Pedagogjike”.
Qi â’ i përkohshme fjesht zyrtare,
Mbajtë me mjete t’Kashës kombtare.
Qeverija âsht afetare:
Prandej thom se zyrtarisht
Edhe kshtu llapazânisht
Nuk âsht mirë qi n’polemikë
T’hijmë na sod me katolikë
E t’u shajm Papë e Meshtarë,
T’u shajmë Fénë e Kishën mbarë,
Thue se Arsimi i jonë kombtar
Asht nji lozhë e masonisë.
Katolikët e Shqiptarisë
Na i kem’ vllazën, edhe vetë
Kish’ me thanë, se s’â’ e vërtetë,
Qi atje n’Shkodër Françeskâjt
T’huej na i rrisin kalamajt,
E qi ata tue kenë shqiptarë,
T’jenë, si thue ti, antikombtarë.
E po ‘imênd — t’ngjatët Zoti jetën! —
Esad Pasha a thue ndër Fretën
Ka xanë shkollë?.. Arif Hiqmeti
A ndër Fretën apo n’jeti
Ai kjé rritë?.. Haxhi Qamili
— T’ thotë shka t’thotë, po, qaj Nebili —
Osman Bali, Halit Lleshi
E, sa tjerë, qi fati deshti
Armët t’i sjellin kundra Atdheut,
Kundra Flamrit t’Skanderbeut,
As kta, besa — t’u ngjatët jeta! —
S’i kanë bâ kndimet e veta
N’shkollë fretnore. A e din, zotni,
Kush ka xanun n’ketë “skoli”?
Qaj Preng Jaku, si harusha,
Qaj Luc Nishi e qaj Prengë Tusha,
Dy djelmoça, dy skyferë,
Si edhe ata oficjerat tjerë,
— Gjetun gati kurdoherë
Për Shqini me ra m’poterë —
Qi mbas msimit t’Françeskanve,
M’shpinë u lshuen kta esadjanve
Edhe i shtypën. Kta, po, janë
Qi ndër Fretën shkollë kanë xanë.
Prandej tham se Nebil Çika,
Para se me shkrue kritika
Kundra Fretn’e e kundra Fésë,
T’i a vêjë gishtin nji herë kresë
E t’mendojë se “uhaja n’Lesh —
Si tha i moçmi — merret shpesh”

MINISTRI
Pse po thue për Nebil Çikën?
Po ti kndoje ‘i herë kritikën,
Qi për t’madhe bukuri
U bân Fretënve n’“Vllazni”
Nji (e)S. (e)S. — kush âsht s’e di:
(Me gisht i difton do vjerrsha, botue prej “Vllaznijet”, nr.9, nën titullin: “Vallja Popullore”).
A ké ç’ndien?.. Ktu kish’ me thanë
Se njat Fratin n’gojëka xanë,
Qi dikur shkrou njat broshuer
Mbi programin t’onë shkolluer.
E ktu poshtë, si npër tërthuer,
Fjalët e ashpra t’ktij vjershtorit,
Kish’ me thanë, si shi drejtorit
T"Hyllit t’Dritës" i janë kushtue.

DREJTORI A
Ashtu m’duket edhe mue,
Por, zotni, t’ngjatët Zoti jetën!
Mos t’a xamë në gojë gazetën
“Vllazënija”; pse randsi
Kjo nuk ka kurrkund n’Shqipni.
Veç ban mirë me i shkrue vjershtarit,
Qi ktu n’gojë xen punë gomarit,
Se aj gabon poetët me i ngâ;
Pse kta uhá — nuk lânë pa lá
E, t’a bâjnë, besà, me kjá,
Porsi viç djerrë nepër plish,
Ka’ e salvojnë m’konop tre fish.

(Hin Babatasi. Drejtori A del).

BABATASI
T’u ngjatët jeta! —

MINISTRI
T’u ngjatët jeta!,
Si po shkoni?

BABATASI
Si do’ zoti…
Gjene mirë.

MINISTRI
Asht edhe moti,
Qi na kalbi. Kujtoj ka
Mâ se’ i muej qi shiu s’ka dá.
Me t’mërzitë!

BABATASI
Shka t’i bajmë prá.
Vetë ju fajin, thom, e kini,
Qi bje shi.

MINISTRI
Na, pse?

BABATASI
Pse jini
Ju njata, qi sod n’Shqipni
Vrâni e kthîeni…

MINISTRI
Nuk e di…
Nejse mâ…veç fjalë t’kam çue,
Ktu me ardhë me u pjekun m’mue,
Pse nji punë kam pasë me ty.

BABATASI
Qé, tèk m’ké — me kâmbë me krye,
Urdhno e fol. Ku ti me sy,
Aty “praf” un kambë e krye,
Npër stomije e npër “hêndeqe”.

MINISTRI
Babatas, mjaft punë e keqe
Për nji shtet “okcidental”.
Si ky i joni, as n’fushë as n’mal
Mos me pasun nji Muzé;
Jo, po asht turp, besa, për né,
Për njiket Shqipninë e ré,
Pa Muzé vendin m’e lânë.
Tham, âsht mirë, qi ktu n’Tiranë
T’a ndërtojmë nji far’ Muzeut.
Për lulzim e nderë t’Atdheut,
— Vjet në Shndré pata fillue
Nji Muzé vetë me ndërtue,
Edhe krejt e pata mblue;
Por nji ditë — si do t’keshë ndie —
Ra do shi e u kaperdi
U shêmb mbrendë, e e marroi Zoti.
Shka me bâ: e prishi moti.

BABATASI
Mirë zotni, veç se po drue
Se endè dita nuk ka ague
T’ndertojm na Muzej n’Shqipni,
Me kuletë t’shpume në gji.
Ti e di mirë se as n’tokë shqiptaré
Muzejt s’ngrifen n’kambë pa paré;
Jo, po, ktu edhe, n’tokë t’Kastriotit
Hécë nji fjalë qi kje thanë motit:
“Xhep e lèp — mori Rexhep!”
Prandej vetë kishe me thanë
Se, për tash, Muzeu do lanë:
Na s’po kemi bukë me ngrânë,
Jo me ngrefë Muzej n’Tiranë!..
Po a njimend, more lum beu,
Se, tu’ u ngrefë n’Tiranë Muzeu,
T’a há mendja ty qi Atdheu —
Qi Shqipnia, fush’ e djèrr,
Tash na bahet Ingilterr,
E, pjekë vedit pulat n’furrë,
Fluturim kanë me na u turrë
Me na hî përdhuni n’gojë?..
Jo, zotni: S’âsht gjâ ajo lojë.
Edhe tham se mirë do t’ishte
Për nji shtet endè ferishte,
Si Shqipnia, nji Spital
Me ngrefë kund n’ndo ‘i fushë a mal,
Për me shndoshun “pelivromin”
Ase “dergjen” qi sot kombin
Janë tue lshue shakull për dhé,
E, mu shpòrr Muzeut, Për né,
Qi nuk kemi bukë me u ngî
Sot Muzeu â ‘i “kabuni”,
Qi nuk âsht, jo, për dhambë t’onë;
Pse Financa, si po thonë,
Sod ka ardhë e âsht bâ teneqe.

MINISTRI
S’â e vërtetë. Asht punë e keqe
Kshtu me folun, lum zotnija.
Ti sì e din, por sod Shqipnija
La mjaft pare n’kashë të vet:
Si me pá mundet n’“budget”,
Qi Kolë Thaçi e ka përmbledhë
Edhe bukur aj e ka dredhë,
“Simbas urdhnit” qi ka pasë.
A din ti, se sivjet n’kasë,
(Si ky Kola e ka shpjegue)
N’Financë t’onë kanë me u grumbullue,
-Tanë fyshekë, ndry ndër kashuj —
Rrash njizetedy miljuj
Franga ar. Prandej kuleta…

BABATASI
S’di gjâ Kola — t’u ngjatët jeta! —
Po t’tham un , po, Babatasi.
Po a drò m’pare kund aj hasi,
Qi kështu, n’hamende t’vet,
Shton miljona në “budget”?..
Fjala e tij nuk çon kandâr:
Se atij kasha i ka qitë bár,
Edhe âsht bâ me dalë me lypë,
Qysh se rrogat i ka krypë.
Jo qi ka edhe ‘i tjetër punë:
Parja n’kashë kurr nuk i bûnë;
Pse, ke vetë s’âsht veç se ‘i kukull,
Até shokët e bâjnë krejt sukull,
E ia shijnë paret përdhuni,
Si n’Shqipni qi hecë kanuni…
Posë qi vedit s’i shef hall,
Edhe krejt ka ra batall
Me “budget” t’Pandel Vangjelit,
Qi n’dugâjë t’Ali Kacelit
S’la kund karta as envelopën,
Kè po merr e ep me Evropën,
Tue çue Korsuj e Sefira
Për gjith skuta e për gjith bira,
Për m’ia u shtî evropjanve n’kokë,
Se na mênd kemi me okë:
Se Shqipnija, fush’e male,
Asht bâ sod “aksidentale”…
Desha t’thom “oksidentale”:
Si ajo Italja, si ajo Franca,
Me aeroplana, orkestra e danca,
Me “mocjone” e “interpelanca”:
“Ferku” âsht vetëm ndër “pjatanca”:
Kè atje rruejnë, po, shepka e fllânxa,
Na me mzì ktu bukë e plânca,
Kur t’i kemi; pse Financa
Endè ktu, si kje dishrue,
S’mujt me u “oksidentalizue”
Veç se shka, se do tregtarë
Mue m’kanë thanë se punët fort mbârë
Nuk po i ki’n kta korcullarë,
Kta sefira t’onë shqiptarë,
Kè qyqarve muej për muej
Po u mbijnë fjalë me gjìnd të huej,
Sidomos për qirá t’shpisë,
Posë kasapit e furrxhisë;
Pse “xhaxhaj” Pandel Vangjeli,
Tash qi kasha pa gjâ ngeli,
Nuk ka pare me u dërgue.
Prandej t’mjerët sod janë ngushtue
Pa nji dysh, me thanë, n’kuletë,
Me i shkue Evropës poshtë e përpjetë,
Si kual pleq qi lshohen n’knetë,
Pa tagji — pa kashagi
Përse askund nuk del me i blé:
Si mo’ Zot! Ma keq për né,
Qi gjithmonë e kém’ mâtë vrapin
Mâ të madh se kém’ pâsë hapin.
E vërtetë se ky Kolë Thaçi
Vjet der m’gjû kërrçikët i zgaqi
Edhe i rá detit përtej,
Me do tjerë financjer t’mdhej:
E, npër Romë e …shishe t’Kjantit
Na ka vojtë në bankë t’Brabantit,
Diku larg atje n’Belgjikë,
Për me lypun metelikë.
Veç se rruga i vojt bihude,
Edhe i shkuen paret zollude,
Pse “Brabanti”, si un kam ndie,
Po kish kenë nji bastanxhi
Qi epte vetë, po, kastraveca
Për sherqij, edh’ epte speca
Për tomate e patlixhana,
Kshtu qi Kola — at’e pastë nana! —
Tanë korrname e punë të mdhaja,
Kthej n’Tiranë me i kalë mushkaja,
E të mjerës moj Shqipni,
Qi ministra e tevabi
Do t’i lajë me ar flori,
Prap npër kambë iu vuer jullari,
Edhe i mbet nën bark samâri.
Tash qi kasha mbet filuzë
E, besë kush s’na xên p’r’i rruzë,
Po na thonë se ky Kolë Thaçi
Ka çue kashën té kovaçi,
Thatë ngarkue mbi dy shilurtha,
Për me ndreqë me té do kurtha,
Qi me i ngrefë mandej n’Shqipni,
Do n’Gegni — e do n’Toskni,
Ku mâ fort t’ket gjâsë e ishkile,
Se bjen mbrenda ndonji skile —
Ndonji skile britanike,
A ndo’i shqarth prej Amerike,
T’cillve shtrêjt po u bânte lkura.
Veç ka thanë Ali Klisura,
N’Palament kur e kanë pvetë,
Se kjo punë âsht “peshk në dét”,
E prej saj kurrgjâ n’kuletë
Nuk i hînë s’mjerës Shqipni
Por, po e zamë, zotni, se Kola
Po ka pare e po ka t’holla,
Për me mkambun ketë Muzé:
Arkeologun, por, ku e ké?
Pse un e dij, more bablok,
Se Muzeu pa Arkeolog —
Arkeolog i dámë me gisht,
Asht si spata e ré pa “bisht”.

MINISTRI
Un ketë punë e kam mendue,
Edhe fjalë prandej t’kam çue
Për me ardhë me u pjekë me mue,
Pse Arkeolog un t’kam emnue —
Arkeolog edhe antikvar,
Për me mkambë Muzeun Kombtar.

BABATASI
Aman jarebi…Zotni,
E ké gabim, pse un s’e di
Se ku shpin’ ka Arkeologjia
Me shka m’duket, lum zotnija,
Ti me mue po don me u tállë.

MINISTRI
Jo, pra, jo, s’po due me u prrallë.
A di’ shka, more bablok,
Me u bâ nieri Arkeolog
Punë e vshtirë nuk âsht ndër né.
Si Arkeolog, ti tjetër s’ké
Veç me rmue, ndo‘i herë në dhé,
Me gjetë vorba a palaré,
Me mbledhë shtamba e karratyqe
Hekuraqe e belezyqe:
Me bartë gur e shtylla t’thyeme,
Me gjetë kund ndo’i xhybe t’shkyeme,
Qi pat veshë motit ndo’i plakë,
Ndo’i stravecë me gjetë t’pa thákë.
Me grumbllue brisq e biqakë,
Ndo’i topanxhë t’veshne n’teneqe,
A ndo’i “ltinë” të pa ngaskeqe
E njikso partallesh tjera.
Qi edhe n’pleh gjinden herhera.
A se n’dorë t’ndonji tellallit
Kur ndokush, ngushtue prej hallit,
Qet me shitë rraqet e t’et,
A ndo’i tjeter mallimet.
Sa për kaq, kishem me thanë,
Mjaftë qi nieri të ketë zanë
Ndo’i rrushdije — a iptadije,
E ndo’i fjalë edhe t’a dije
A latin ase greqisht,

— Por mjafton edhe turqisht —
Se Arkeolog aj del me nám.
Pra kto fjalë për tesh poi lámë.
Ti n’Shqipni Arkeolog sod jé:
Qé dekretin tèk e ké,
Me nënshkrim të zyrës s’naltë
Botë Tirana ka, edhe baltë,
Ka dibranë, jevk e ustallarë:
Pre’ qerpiq, e sa mâ parë
Hînia punës s’këtij Muzeut
Për lulzim e nderë t’Atdheut.
T’u ngjatët jeta! Mâ s’mund t’rri,
Pse do t’shkoj n’Kryeministri,
Ku Ministrat janë bashkue
Për do çashtje me u kshillue.
(çohën e dalin të dy)

(Rrugë)

BABATASI
(tue folë me vedi)

Se, për Zotin — kjoftë lëvdue! —
Me shka vetë po jam tue pá,
Gjâ Shqipnia n’dorë nuk ká
E, as përpara kjo s’do t’vetè,
Q’se Ministrat ndajnë dekrete,
Pa peshue nji herë ma s’parì
Se ç’zotsi mund t’ketë zyrtari,
E q’se fati i Atdheut të shkretë
Mûjtka aj sod edhe me mbetë
N’dorë t’do njerzve, për t’cillt vetë
E as kurrkush, kujtoj, s’di gjâ
Se ç’shirok a se ç’murrâ
Na i ka hjedhë e prû n’ketë dhé
E po kush di gjâ ndër né
Për nji palë, qi ktu n’Shqipni
Po rruejn petlla e “kabuni”,
E rrmejn rroga n’ar flori,
Kush di gjâ, po tham, zotni,
Se ku i kanë gjak e gjini,
Se ku i kanë kta plâng e shpi,
Stane, pleme, vathë e gji?
Pasaportat kush ua pav ,
Për me thânë se kta s’janë Slav.
Nuk janë Slav, Turq, as Bulgarë,
Por janë fjesht burra Shqiptarë?..
Shka punuen kta për Atdhé?..
Ku janë krenat qi kanë pré?..
Librat shqip qi kanë botue?..
Edhe ndihmët qi kanë kushtue
Për triumf të liris s’onë?
Për posë emnit se si u thonë,
Kurrkush gjâ nuk di, për tà:
Nuk di gjâ, por megjithktà,
Megjithse edhe t’pa zotsi,
Na po e shofim kè n’Shqipni

— Qeni t’zo’n mâ ku s’po e njeh —
Na janë ngrefë si gjelat m’pleh,
E pedanta e “Don Kishjote”,
Me nji hije krejt kokote,
Tuj u mbajtë për liberala,
Për modern e oksidentala.
— Sidomos n’kto kohët e mbrame —
Pjellin ligjë, vjellin programe,
Apin urdhna edhe dekreta,
Sjellin gjinden poshtë-përpjeta,
E n’ketë mnyrë çdo përparim
Kanë pengue, e mbrendë n’sundim
Njerz e punë kaq kanë pshtjellue,
Kaq përzie e kaq ngatrrue,
Porsi flokët e atij harapit,
Sa qi mbrendë në krye t’nji krapit
Ka mâ shum, thom, harmoni
E tendencë për qytetni,
Se n’shtet t’onë. — Eh, moj Shqipni!
Fort po drue se nji ditë ngusht
Ké me ra, e kryet në grusht
Ké m’e kapë, pa pasë pi musht,
Q’se do njerz, qi kush me i xanë
S’kisht’ për pêng as për dorzânë,
M’kurriz t’and po sjellin patën,
Edhe m’mjaltë po e mbajn sod spatën:
T’cillt ngërdheshë m’nipa t’Kastriotit,
Kndojnë at kangën, si ‘i herë motit:
“T’shkojmë e t’hamë na voe t’fergueme
Ké ajo ndrikulla e hutueme.”
E, kjo ndrikulla e pamênd
Ti Shqipni jé, t’tham p’r’imênd:
Pse, po mêndt t’i kish’ ti tok,
Sod s’do t’ishe un Arkeolog,
E as do njerz, besa, për t’gjallë,
Kurr Ministra s’do t’ki’n dalë,
Po pse mêndt ti m’vend s’i ké.
Prandej kot rrërmoj un dhé,
E batallat, varg e vistër,
Bâhen “Pashë”, bahen “Ministër”,
E i biejn shtjelm sahânit t’shllinës,
Kah ty t’hjekin dredha shpinës,
E pa i qitë zavall kaptinës,
Pa prek pêndë — pa prek parmêndë,
Tuj u tállë — tuj u gërvállë.
Po t’i hjekin spik ksaj jeté,
Qi ma mirë nuk ka ku veté.
Xhepin plot e barkun kodër
S’ka si u vè’ mâ mirë kjo lodër.