Pak poezi… Pak poezi të dridhshme si fjala që del drejtpërsëdrejti nga zemra e emocionueme…

Pak poezi - të rrojsh një çast të shënueshem.

Një shkëputje, vetëm një shkëputje çasti nga jeta në të cilën të githa ndjenjat u shitën për bukë dhe për pare.

Mbyllte syt, rrudhte ballin. M’u hiq! - britte ma shum në vetë, tue tundë kryet. Hapte syt. Prap pshtetëte faqet mbi dy shuplaka dhe shikonte ftyrën e vet në pasqyre të xhepit të cilën e kish pshtetë mbi një libër.

Ndër trutë e tij, si të vizatueme ishin dy buze të kuqe e të shkëlqyeshme nga langu i jetës… M’u hiq! - dhe tundte kryet. Dy sy të kaltër… M’u hiq! - dhe tundte kryet. Kamba pak më sipër gjunit, kofsha e lakuriqët, e bardhë, me të verbue…

— Nuk do të shkoj ma, jo! Për një muej nuk do të shkoj ma. Jo, për dy javë… për një javë.

— Ti rren, - i thoshte ndërgjegja.

— Sa i marr jam… Sa i marr jam… Ha-ha-ha, - qeshej me vetë me një gëzim të ndrydhun n’intimitet ma të thellë. Njëzetetre vjetët e tij dridheshin si njëzetetre tela në harpe dhe tingllojshin në një melodi të cilën e këndon vetëm rinia.

— Gomar! - i thoshte vetes. - Njëzetetre jetë ke e dashunohesh me një vajzë si me qenë gashtëmbedhjetë vjeç…

— Po, por asht e bukur…

— Si të gjitha ato që dashunohen…

— Ajo asht e vetme dhe tjetër Lilushe nuk ka…

— Me të vërtetë, tjetër Lilushe si ajo s’ka, por ma të bukur po.

— Ç’të baj kur e due?! Mirë pra, po përpiqem të mos ta due. Po provoj të mos i shkoj në shtëpi. Por tezja ka me më thanë: ku je?

Kështu fliste ndërgjegja me ndërgjegjen e tij dhe ai ishte lami i luftës shpirtnore të cilën e kishin krijue rrethanat pse dashunonte të bijën e tezes.

Vështronte si në shtëpi të saj e pranojshin me gjithë zemër si kushri, e ai n’ato çaste kanjiherë shante veten:

— I poshtm! I poshtm! Hyn si hajn në shtëpi ku të presin si mik të sinqertë.

— Ha-ha-ha… i poshtm, i poshtm… - qeshej me vete nervozisht e ndërgjegja e tij vazhdonte, - çë të baj? çë të baj?

Dhe mshehte dashunin e vet si gjarpni kambët…

— Sa vështirë e kishte me folë me indiferentizëm, mbi gjana të thjeshta, kur ishte Lilusha aty. E duhej, duhej, perndryshe jashtë, jashtë nga ky rreth! E dinte ai - po të thoshte:

— E due Lilushën!

— Pse, çka të ka ba të keq mos ta duesh? Mandej dhe kushrinë e ke, - do t’i përgjigjeshin.

— Por unë e due, e due Lilushën fort si vajzë, si grue!

Ata do shikojshin shoqi-shojnë dhe, kur t’i kishin ndëgjue për së dyti fjalët e tij, do thojshin: ka dalë menç. Pse skllavët e dokeve, të zakoneve, të ligjeve të trashigueme me shekuj, skllavët e thashethamjeve, ku mund ta kuptojnë se mund të dashunohet dhe një kushrinë. - Por edhe ai vetë e ndjente se kjo dashuni e tij nuk asht në rregull. Donte t’iu shporrej, prandaj mejtonte dhe shkundte kryet për me e largue parafytyrimin e së bukurës Lilushe.

— Të mos mendoj në të, të mos shkoj ta shof dhe do më largohet kjo gja që ndjej për Lilushën.

— Ndoshta tue u argëtue me ndoj vajzë tjetër, natyrisht pak të bukur, do ta harroj Lilushën…

— Po ku ta gjejsh vajzën tjetër dhe të tillë që ta debojë parafytyrimin e Lilushes?

— Marrzi! Marrzi! Në shekullin e njëzet një Werter… Çë ban nga vetja, - e qortonte veten dhe donte të iki nga këto mendime. Dhe vehej në punë. Me të githa fuqit kujdesej të bajë punë, punë sa më të mëdha, në valën e saj mos ta kujtojë Lilushën, të cilën nga vuejtja kanjiherë e urrente.

* * *

“Kur del behari he qershiat, varzat e bukura, faqet paputhura, andej-këndej kërkojnë djemte…”. Në qytetin tonë ngjan e kundërta: djemtë kerkojnë varzat, shkyejnë kushedi sa këpucë tue shitit dhe kerkue diçka… një rragjë ose kotull të cilën pronarët nuk e qesin në diell të lire mos t’i “dali boja”.

E në pranverë zemrat e djelmve lulzojnë bashkë me lulet e lulishteve popullore. Dhe zemrat e lulzueme enden poshtë e nalt nëper rrugat e qytetit për me gjetë një flutur që t’ia dhurojnë nektarin. Por fluturat janë ndrye, krahët i kanë të preme, dhe s’mund të fluturojnë, por dalngadalë si vese, zhduken, pse gojë nuk kanë të thonë: Ah, diell, liri! Por edhe të thonë, kush e ndëgjon një flutur.

E zemrat e lulzueme ku do venë me nektarin e tyne? (Pozitivi bashkohet me negativin; mirë po tek na - këtu qoftë e thanun dhe e lanun - bashkohen dhe pozitivi me pozitivin. Dhe atëherë çirren moralistat për sankcione kundra njatyne mashkujve dhe duen t’i lynch-ojnë. E pse djali i ri vuen dhe s’ka mënyra të shpenzojë at energji - ata nuk e mendojnë.)

— Sa vjeç asht nj’ai djalog, që po shëtit i lodhun?

— Trupi i tij asht i pesëmbëdhjetvjegarit, ftyra e tridhetjeçarit. Serioziteti i ftyrës i një katërdhetvjeçarit…

— Po, asht i ri - plak, si dhe shumica e tjerve.

* * *

Dy syt e Lilushës, dy liqej të kaltër zanash të bjeshkve prallore. Mbytej Lili ndër syt e thellë të Lilushës, mbytej e shpirti i tij bërtiste: aman, shpëtim! Në dritzën e synit të kaltërt të Lillushes shikonte Lili veten, shikonte veten si mbytej dhe ndiente një dhimbë mu ne zemër. Deri atëherë ai s’e besonte - kur lexonte ndër romanca - se dhemb zemra, por kur këtë e provoi për së parit herë, kafshoi buzën me dhambë dhe pëshpëriti: dhemb, dhemb.

— Çka të dhemb? - e pyeti Lilusha atëherë.

Ai, i hutuem nga pyetja e saj, iu përgjegj me inat:

— Asgja!

Mandej mbas do kohe tha:

— Më dhemb zemra. Ha-ha-ha, - qeshej me një gaz të cilin Lilusha e kuptoi mirë, por bahej se s’e kuptoi:

— Për kë të dhemb zemra, - e pyeti tue buzeqeshë.

Lili i u avit fare afër ftyrës, e shikonte me sy depërtues, por nuk mund t’i thoshte: për ty. Por të dy e kuptojshin mirë shoqi-shoqin, megjithse asnjë fjalë përkëdhelje, asnjë fjalë dashnore nuk i tha Lili Lilushes. Kur ishin vetëm, ai vjedhte çastin dhe ia puthte floket, e kur u përshëndetshin vetëm te dera, ai ia puthte dorën të cilën Lilusha shpejt e tërhiqte.

I urrente fjalët dashnore Lili dhe asjenën nga ato nuk e shqyptoi. Jo vetëm Lilushën por edhe përpara, ndoj vajzë të cilën lehtë dashnoi, asnjenën nuk e përkëdheli me fjalë dashunore. Vetëm, mban mend, kur si nxanës, pesëmbdhete vjeç ishte, e detyroi një shoqe e inatosun klase, tue i thane:

— Ti mue nuk më don!

Ai heshtte.

— Jo, jo ti mue nuk më don.

Ai e shikonte ne sy, buzëqeshte dhe heshtte.

— Po më thuej, më thuej, pse s’më thue, më thuej, se më don, - vazhdonte vajza gati tue qamë.

Atëherë Lili pëshpriti fare afër buzës së saj:

— Të due, të due.

Por Lilushes nuk mund t’ia thoshte, as këto dy fjalë. Ndoshta për at arsye ajo - mendonte Lili - nuk iu përgjegj të puthunit të tij. Rrinte në të dukun e ftoftë, si shtatore dhe lejonte ta mbulojë Lili me të puthmet, por të puthi dhe ajo, jo. Vërehej atëherë në të një të dridhun, heshtje e thellë, shikimi i saj arratisej, zemra i rrihte fort dhe Lili atëherë e kuptonte vuejtjen e saj mendore. Sa herë mendonte dhe vendoste Lili ta bajë Lilushën si veten, t’ia largojë — me anë të fjalve - at presion që bajnë mbi ndërgjegjen e saj të re ndalesat: mos të dashnojë kushrinin e vet ndryshe, por si vlla. Dëshironte dhe t’i shpjegojë se ndjenjat kushrinore në mes dy të rinjve - dhe kur janë të dy sekseve - ndërlikohen dhe në at ndjenjë tjetër, të cilën të na e quejnë të ndyetë. Ndjenjat përgjithsit nuk janë të ndame njena nga tjetra me sopatë. Se në rini dashunia - qoftë ajo kushrinore, miqsore, e shoqnimit - asht ma e fortë, ma e përzemërt se ndër mosha tjera, kur at dashuni fillojnë ta lidhin interesa tjera, pothuej thjeshtsisht materiale. Erotizmi ban hapin e par t’afrimit në mes dy të rijve dhe do vazhdojë miqsia në rasë të pëlqimit të shoqi-shojt. E ndjenjat e ndryshme që shfaqen në ket miqsi ndërlikohen shum, nuk mund t’i ndajsh me sopatë njenën nga tjetra dhe të thuesh se kushrinën e don si kushrinë e jo dhe si vajzë. Por Lili e dinte se nga këto shpjegime Lilusha nuk do të merrte gja vesh dhe dëshprohej se nuk dinte mënyre ma të thjeshtë që t’i thoshte se nuk po bajnë faj që po dashunohen në kët mënyre.

— Largohu! - i ka thanë Lilit ma se një herë kur ky i avitej ta përkedheli dashunisht. Dhe njaj largim i saj ishte si të thoshte: pse po më ban të vuej. Kanjiherë ajo largohej me rrëmbim nga ai, por prap, dalngadalë, pandërgjegjisht i avitej. E këto ngjajshin vetëm kur ishin fare vetëm; në praninë e të tretit ata silleshin si kushri indiferenta. Ndjenjat pasionale që ndjejshin për shoqi-shojnë ishin të zjarrta por jo aq të forta, sa me thye pengesën fatale që i ndalonte të jenë plotsisht të njeni-tjetrit. Lili thoshte: kjo do kalojë, s’duhet t’i ap randsi, nuk asht e para herë që dashunoj, edhe kjo valë ndjesiash do kalojë; nuk asht kjo gja për mue qëllimi i fundit; do kalojë, do kalojë, - mendonte Lili me vete. E Lilusha thelltë në vete, diku në ndoj skut të pazbuluem, donte t’i mshefi ndjenjat e saj dhe nga vetvetja.

* * *

Lili ishte djale i mirë. Këtë e vërteton simpatia që për të ushqejshin gati të gjithe ata që e njifshin. Sidomos kushritë dhe miqët ma t’afërm, për Lilin kishin gojët plotë lavdata. E kjo gja e detyronte dhe vetë Lilin të sillet si xhentëlmen kundrejt tyne. Megjithse këte nuk e dëshronte gjithmonë. Donte nganjiherë t’u thoshte se kjo nuk asht ashtu por kështu, kjo nuk asht e zezë por e bardhë, t’u kundërshtojë ndër shum çashtje që i dukeshin atij anomalina, por - nga se këto silleshin me aq kërshri kundrejt tij - ai nuk mund t’u kundërshtonte kategorisht, pa mshirë. Edhe kur u kundërshtonte, këtë e bante në mnyrë që të mos të duket si kundërshtim. E Lili kishte me të vërtetë se çka të kundërshtojë.

Nganjëherë i shkonte në mendje të nxjerri shishin dhe t’ia nguli në zemër shoqnis, aq urrente tue bertitë botnisht:

— E due Lilushën! Si vajzë, si grue e due…

Por Lilusha nuk ishte qëllimi i fundit i tij, ishte një oazë fantazmagorike që ndeshet n’udhëtim nëpër shkretinë mbrapa së cilës asht qëllimi.

* * *

Poezia asht prona e të riut. S’ka të ri që nuk e ndjen bukurinë. E njajo ndjenjë e bukuris, që shfren ndër fjalë, asht poezia. Poezia jetike, e cila filloi dhe ma parë se me një Safo dhe gjithnjë vazhdon, gjithnjë vazhdon të jetë poezia që ndez dhe djeg ma tepër. Se poezia e bukuris asht aq ngushtë e lidhun me atë që asht ma e fortë, ma markante te një i ri - me erotikën.

Me poezi ndër buzë, të pashkrueme, të kushtueme Lilushës, e zente gjumi Lilin, dhe me poezi ndër buzë zgjohej. Por ai kish kalue moshen kur poezitë dashunore shkruhen, - përkundra ai kishte dhe përbuzje për atë poezi të shkrueme, se ajo nuk asht asgja e re, asht prona e secilit të ri, - mendonte.

— Do e harroj, do e harroj - thoshte Lili tue mendue në Lilushën. Dhe i ngjau Lilit të shkojë nga ai qytet. Se parit, i erdh mjaft keq. Ne vend tjetër, puna tjetër dhe jeta tjetër. Pothuaj harroi Lilushën. Vetëm nganjëherë vegimi vërbues i kofshës së bardhe te Lilushës, si refleks magjik, i përshkohej nëpër tru dhe mallengjehej pak.