Ultimatum… një ultimatum plot kërcnim dhe me sharte të
padëgjueme i shpalli njerëzia vetes. Lajmi i ultimatumit
u përplas për granitet e ndërtesave kolosale, u vërvit mbi
majet e qypave që pa ia da tym villin, uluroi në luginat e
maleve të nalta dhe u derdh ndër fusha t’ulta, e jehona e
këtij lajmi dërrmoi themelet e ekzistences njerzore. Ndër
tru të njerzisë u përftue njv vibracion dejesh, një vibracion
aq i fortë, sa njerzia qe në rrezik të çmendet. Por njerzia
e sundoi veten. Mbasi ultimatumi ishte tepër brutal e
shartet tepër të rënda, u lëshue kushtrimi. Kushtrimi kishte
formën e një apeli për ndjenja ma të sinqerta njerzore,
prandaj shpejtoi i madh e i vogël, por jo plaku, se ky asht
i liruem nga lufta, mandej dhe si konservativ, atij nuk i
pëlqeu ky lloj lufte. U mblodhën taboret dhe u vunë në
lëvizje. U lëvizshin me entuziazëm… Por ku… ku asht armiku?
Si nuk ia pamë ende gjurmat? - u ngritshin pyetjet në taboret.
Tashti entuziazmi u ftof, u ftof dhe u ba akull. Armët u suellën
përtokë, kundra thneglave, të cilat në këtë rast ishin të pafajshme.
Tek atëherë prisit e taboret, u kujtuen… U suellën përballë
taboreve e në ball të secilit ushtar lexuen një fjali tragjike
ne ball, rrudhash të shëmtueme. Njerzia kundër njerzisë, domethanë
lufta në vetvete, me një fjale tjetër: revolucion! Kështu filloi
epopeja njerzore. Sikur Hamleti n’orë të fundit, qashtu
njerzia pushoi të lozi rolin mashtrues dhe u vu në veprim,
për të pasë përfundime ma konkrete. Vërtet, në veprim u përzien,
tue marrë pjesë atavizmi stërgjyshuer dhe instikti i një
organizmi t’egër, por: “Qëllimi kunorizon mjetet”. Dhe po
deshtën ta dënojnë njerzinë për këtë, asht një padrejtësi!.. se
faji asht tek ajo gjasend që i thanë shkëndija qiellore, hyjnore,
perëndore e ku dij ma, cila zbriti në njerzinë me një çast, kurse
kësaj iu mërzit jeta. Kështu njerzia, pa përgjegjsi lot në një
valle shumë të rrezikshme, me pasionet pa fre, ndërsa një stuhi
e pakuptueshme, si orkestër, lëshon melodina misterioze. Dhe po
njerzia humbi kryet në kët valle - (me njëmijë pesqind!) nuk asht
përgjegjse; dhe po njerzia duel me krye të shëndoshë nga vallja -
meritimi i lavdës nuk asht tek ajo vetë, por tek ajo gjasend q’i
thonë qiellore, hyjnore, perëndore e ku di ma se kjo e bani
njerzinë t’i shpalli ultimatumin vetes. Njerzia në vetëvete kurr s’e
kish ba ket hap kaq ekstravagant.

Alternativë… ose… - ose… ultimatum - nuk asht një paradoks!
Fjala asht mbi këto: a të vazhdojë njerzia të lozi rolin e Hamletit
të çmendun apo të fillojë lojën e Don Kishotit, lojën plot aventura.
(por aventura të domosdoshme!). Plasi ultimatumi në ndërgjegjen
e njerzisë, mbrenda, dhe si eho-ja e tij në tru asht përftue
vibracioni i dyshimit, q’i prin një aktit serioz. Tash sa e sa shekuj
ka punue njerzia, pa ditë, për kompletimin e këtij utlimatumi, i cili
plasi n’orën e ma të madhes krizë njerzore, n’orën e krizës morale
e jo landore, se ky si një polip gjithmonë ka thithë trut e njerzisë.

Mbrapa gjithë kësaj që thashë, nuk dihet një! A ka me sjellë historiku
fletën krejt të re, të shkruejë - apo do vazhdojë fletën e vjetër?
Mos asht dhe kjo vetëm një ironi kohore?