Ngjarje pa lëvizje

Hyjo, hyjo! të marroftë zoti! Hyjo! të hangërt dregi! - Por më kot… Kali s’ec. Asnjë hap s’mund ta bajë para. Barra ishte tepër e randë.

Fishkllonte kamzhiku nëpër ajër, binte dhe u njitte për trup të kalit; fishkllonte, binte dhe u njitte pa pra. Kali, ku prej të rrahunit e ku prej peshës, ishte bam dhe pergiysmë ma i vogël. Trupi i djersitun iu ba si një lamsh dejesh, të cilët kercejshin nën lekurën e trupit të tij. Kryet, ne vuejtje i shtrime perpara, ngjante se tashti po shkëputet nga trupi dhe po rrokulliset në pluhun nën kambe, të cilat rraheshin përtokë, perkuleshin, dridheshin… Kot! Se barra ishte tepër e randë.

— Hyjo! hyjo të pasha hajrin, - filloi njeriu me të butë ta ngasi kalin dhe e muer për zengji. Kalit i dridheshin vrimat e hundës, i mbylleshin ngadale syt dhe përsri hapeshin pa fuqi, për ta pa mjerimin e vet dhe njeriun.

N’ata dy sy, q aq u ngjajne syve të njeriut, ishte i shkruem fundi i jetës së tij. Nga ata dy sy pikojshin (në mënyre si ke njeriu!) dy pika të një langu ndërpamës… Si t’ishin lote. Ata dy sy, të një lande pa ngiyrë, pa levizje, pa jetë, flitshin për një barre që then kurrizin, flitshin për mjerimin e krijesave të kesaj bote, flitshin për një kufomë. Kali, bota e mjerueme - e fundit: kufomë. Nie kufomë e gallë qeë si fantom i rri kundruell përgjegisis së ndërgjegjshme. Kali, bota e mjerueme - e fundit: kufomë… e cila gjithnjë flen në tru të njeriut të ndërgjegishm dhe ai zu të qelbet. Te githe eksperimentet e bamë deri sot vetem që shpejtuen kalbsinën e kufomës.

Më dhimbsej kali që pësonte gith’at barbarizëm prej njeriut. Më dhimbsej, se edhe ai ndjente si unë, vetëm që nuk dinte ta thoshte dhimbjen e vet. E këtë ndoshta pritte njeriu qe t’i ndalojë mizorinat e tij. Shokut tem, që u gjet prane meje, i thashë me dëshprim: - Ai njeri, që aq e mundon at kafshë, a meriton t’i hudhen në shpinë të gjithë ata gurë që janë barra e kalit të mjerë? — Jo! - ish përgjegja e shokut tem - se edhe ky njeri ka kamxhikun e vet që fishkllon dhe e rreh ndër ndjenja, asht kamzhiku i pamshirë i jetës; ti harron se ky njeri mundet me pasë te shtëpia katër - pesë palë duer të vogla që nuk dijnë asgja tjetër, veç bukë me lypë. Mbas këtyne fjalve mjaft, por jo krejt t’arsyeshme të shokut, unë shikojshe njeriun, kalin, karrocën, të gjithë të kryqzuem në një gjendje mundimi e dhimbjeje te jashtëzakonshme dhe nuk dijshe kush ka te drejtë: kali apo njeriu, unë apo shoku i em? Ndoshta dhe kali, dhe njeriu, dhe unë, dhe shoku i em, ndoshta asnjeri.