Zhvillimi i disá fjalve te librit

Shpjegime shprehjesh dhe fjalësh:

  1. Parnas - mitologji: Mal që ngrihej mbi Delf, ku ndodhej vendi i shenjtë kushtue Apolit; për ketë arsye mendohej edhe si seli e Muzave (Zanave).
  2. Pegas - mitologji: Kalë me flatra i mitologjisë greke; nga Olimpi pat zbritë në Helikonë; aty me një shkelm çili një gur magjik që frymëzonte poetët të cilët pinin në atë burim.
  3. Kvirinal - histori: Një nga shtatë kodrat mbi të cilat asht ndertue Roma. Sot aty asht Selia e Presidentit të Republikës Italiane.
  4. Bismark - histori.: Burrë i shtetit gjerman (1815-1898), asht futë në histori me nofkën e njohtun “Kancelari i hekurt”. Asht farkëtuesi i madh i unitetit gjermanik; ishte ndër autorët e “Aleancës Tripalëshe”(Gjermani-Austri-Itali), e cila ka luejt rol të rendësishem në daljen e Ballkanit nga Perandoria Turke.
  5. Dityramb - poet: Hartim i lashtë poetik; té grekët e vjetër vinte prej kultit të Dionizit prandej, lidhej me dehjen dhe euforinë.
  6. Kaliope - mitologji: Muza (Zana) e elegjisë; paraqitej me një rrotull në dorën e majtë.
  7. Aelius – personazh bihud, si duket deformon emnin e shkrimtarit dhe filozofit latin Lacius Apuleus (rreth 150 –180), autor i veprës së bujshme “Metamofoza ose Gomari i Artë”, ku shkruhet për aventurat e një djalit të rij të shndërruem në gomar nëpërmjet të magjisë dhe i kthyem përsëri në njeri.
  8. Pallas Athina - mitologji: Një nga Hyjnitë ma të rendësishme të Panteonit grek; asht vizatue në dy mënyra, si Athinë dhe si Pallas Athinë. Hyjnesha e luftës, këshilltare e afërt e heronjve ma të mëdhaj; ma vonë edhe mbrojtëse e arteve, shkencave etj.
  9. Lassen Sie nur - gjermanizm: lene mâ!, mos e ço mâ gjatë!
  10. Neni gordian - histori: Kur ndodhej në Gordium, Aleksandri i Maqedonisë mori vesht punën e një nyeje të ngatrrueme në një mënyrë të pazgjidhëshme nga asnjë njeri, tue marrë vesht legjendën simbas së cilës ai që e zgjidhë atë nyje do të pushtonte botën, Aleksandri nxori shpatën dhe e këputi nyjen dysh.
  11. Var, efendêm, var! - turqizm: Fol, zotni, se flitke bukur!
  12. Pravo, zdravo - sllavisht: Mirë e bukur.
  13. Laholevelá! - turqizm: Ruejna, Zot!
  14. Tobe estagi furullah! - turq.: Na ruej, Zot, nga ky mëkat!
  15. Allahile! - turqizm: Pashë Zotin!
  16. Sozyn la bamá - turqizm: Me nder’e me thanë …

Fjalë të tjera

Adalet
Shumë, tejmase, e teprueme.
Ajllek
Rrogë, pension.
Akraba
Rreth familjar, farefis.
Angllisht
Tjetër për tjetër, mbrapsht.
Avrom
Gjindje, njerëz.
Bat
Rrasë ose trinë që vehët për grackë me kapë zogj, për kurthë.
Beledije
Bashkia në organizimin osman.
Bendenyz
Sherbëtori i juaj – formë ironike.
Besh-dort
Pesë-katër (në lojën e tavlles).
Me u beshletis
Rregullohem disi (nga ana ekonomike).
Bihude
Pa vlerë, i zbrazët, njeri kot.
Binish
Mantel grash.
Botë
Baltë.
Crule
Cule, zhele.
Çarje
Mjeti ose mënyra me zgjidhë punë, me sherue.
Çangall
Çakall.
Çyçek
Hollak, i gjatë, njeri i lehtë.
Çynqi
Të gjithë.
Dahá
Ma tepër, aq ma shumë, asht shumë e me shtue prap.
Derbeder
Vagabond, faqezi.
Dergjé
Tuberkuloz.
Devër (saber)
Durim.
Dishditës
Një ditë, një herë, dikur.
Dogonis
Ngacmoj, lëndoj dike.
Dumbara
Hilé, rrêng.
Dy-shesh
Dy-gjashtë (në lojna zaresh).
Dylme
Dredharak, hileqar, njeri që të lahet e të lyhet – servil.
Eshek
Gomar.
Eshendibilah
Dishmoj me Perëndinë, me Zotin.
Exhele
Ngut, këtu: urgjent, gjâ e shpejt.
Me u fâ
Me u ngopë, me u ajë tue hangër.
Ferk
Dallohet mirë, shquhet për diçka.
Filuzë
Falimentim, bankrrotë, pa kurgja mbas shpirtit.
Fistan
Fustan, fustanelë (veshja e burrave të jugut).
Gaç
Kërriç, zog gomarit.
Garramet
Punë e ngatrrueme, me pengesa.
Gerhanë
Krahën që lnuret leshi ose lini, krehet para tjerrjes.
Gopedër
Top i llojit të vjetër.
Gjèt
Këtu: afër, në cak, në fis.
Gjygym
Gjym, enë për ujë prej bakri.
Gjytrym
Galamsh, ulok, i mbetun, i paaftë.
Hallakotrum
Kot së koti, kudo rasha e mos u vrasha.
Hallbu
Por, ama.
Handrak
Pisllek, vend i ndytë.
Haps’hane
Burg.
Hergjele (hergele)
Tufë kafshësh e lanun lirë në kullosë.
Pélë e zgjidhun. Hasi
Kryengritës, i pabindun.
Hep-jek,
Një e një (dy njisha në zare).
Me hukatë
Me të shitue zana, me të lëshue frymen në fëtyrë.
Hukubet
Diçka e shemtueme, e keqe në pamje.
Hyqymet
Qeveri.
Insan
Njeri.
Imza
Nënshkrim, firmë.
Iptadije
Shkollë plotore (turke).
Iqi-bir.
Po njësoj, po atë mënyrë, Po ashtu. (në tavëll).
Ishkile
Dëshirë e madhe, merak i fortë.
Ixhiram
E metë, cen, e mangët.
Më jèt
Më mbeti, mbes pa e krye.
Jullar
Ullar, kapistër.
Kabull
Pelqim, pranoj, e begenis ket gja.
Kacabet (kaçybet))
Skifter.
Kafaz
Roje personale në sherbim të konsullit.
Kakruk
Kokërr (një frut), me ndêjë në një qoshe pa tu ndi zani.
Kalangerrç
Ecë si i mpimë, kur të kap ngerrçi. I sëmurë epileptik.
Kallamkusur
Ajo që ka mbetë, teprica.
Kanavetë
Sënduk, arkë e vogël me dry, arkë ku ruhej diçka e veçantë.
Kardash
Qehaja, pasvani, njeri i besimit.
Me kargatis
Shtrij, tendos, shtrimje mbas mpimjes.
Kartel
Fletore, rradhuer.
Kashë
Arkë ku ruhen paret.
Kezë
Kunorë.
Kermez
Ngjyrë allè e mbylltë.
Kin’ (kindemek)
Kinse, me bâ sikur, demek.
Kokòt
Njeri që ngrehet si gjel, fryhet si pâci, torollak.
Korcull
Korsuj, korcullarë, konsull i konsullatës.
Korrname
Pohe, krenari me shumë kërkesa.
Kotrum
Kot më kot, kudo rasha e mos u vrasha.
Me kreckue
Krasis, me krasitë barin.
Kulihum
Kryengulthi, me u rrëzue (me rá) nga pakujdesia.
Kulim
Mistrec, përqeshës.
Lazëm
Bân lazëm, hyn në punë, duhet për ...
Lbozë
Blozë, çagjë oxhakut.
Llakordi
Llafe, thashetheme, shumë fjalë.
Maklladë
Dokërr, profkë.
Mallá
Mos vallë, ndoshta.
Mallimét
Veshje e të vdekunit, rroba vdekjet.
Maná
Besà, kështu prá.
Meash
Pagesë, rrogë, pagëtyrë.
Mehmur
Nëpunës.
Mehmuriet
Nëpunësi, punë në zyre.
Mendiz
Specialist, ekspert, i aftë.
Mereqep
Mellan, bojë shkrimi.
Metelik
Monedhë turke, e dhetë e pares, një qindarkë me vlerë pak.
Mexhelé
Kodi civil (i vjetër i Turqisë).
Mhyr, (myhyr)
Vulë, unazë që përdorej edhe për dyllosje.
Mylk, (mylqe)
Pronë e madhe, tokë, kullosa, vneshta, pyll etj.
Nafakë
Fat, baft, shans.
Piç
Njeri pa vlerë, batall, burrë me mendje fëmije.
Plish
Bûcë, copë dhéu.
Portare
Trinë e thurun me thupra, që sot asht dera e oborrit.
Qesatllëk
Mungesë pune, kriza ekonomike.
Rrangë
Punë e përditëshme, barrë, ngarkesë.
Rreshper
Tregtar, qarkullues paresh me sasi të madhe.
Ruzhdije
Shkollë fillore turke.
Rriqën
Parazit që thithë gjak në veshtë e qenit, njitët si rrodhe.
Sallahan
Rrugaç, vagabond, kasap në kuptimin fyes.
Samadak
Djalë i ri dhe i aftë në punë.
Sandalije
Poltron, karrigë e rahatëshme.
Se-jek,
Tre dhe një (në lojë zaresh).
Sebet
I afërm, kushrini, farefis.
Sefir
Ambasador.
Singi (syngji)
Bajonetë arme.
Son
Fundi i lojës, përfundimi, letra e fundit në lojë.
Spathok
Lapér, leckaman, i lanun, pa vlerë në shoqni.
Spik
Gajtan leshi zbukurues. I heq spik jetës-ban jetë të mirë e me kërkesa.
Stom
Pjesë toke e çueme rreth arave, tokë mbi nivel të brigjeve të lumit.
Stramastik
Pjellë e përftueme nga prind llojesh të ndryshme, p.sh. qen me ujk.
Sylah
Brez armësh.
Syret
Fëtyrë, ka syret e t’et...ngjason me babën e vet.
Syretá
Për pamje, për dukje, për fëtyrë.
Syrgjyn
Interrnim. I dëbuem.
Shah
Kur kali çon dy kambët e para dhe rri madhshtor mbi dy të mbrapmet.
Shakllaban
Llapazan që kërkon me përqeshë të tjerët.
Shan
Dinjitet, nderë.
Sheste
Busull, nuk di me mbajtë shesten – nuk di me mbajtë drejtimin.
Shesh-besh
Gjashtë e pesë (në lojë zaresh).
Shkorret
Vend me shkurre, ai i shkorretit-euf. Ai i djallit..., vendi i dreqit.
Shmertis
Zbloj fëtyren nga perçja ose napa.
Shnjalli
Djalli, asht si shnjall – asht si dreq.
Shqek, shqekë
Xhep, xhepa.
Tanuz
Fes i zi alla turka, tanuz – model nga Tunizia.
Tarbjetsuz
Nuk shtrohet, nuk bahet tarbjet, nuk bindet.
Tarabë
Drrasat që hapin e mbyllin pamjen e dyqanit.
Tebá (tebaje)
Nënshtetas.
Tekahyt
Gjysëm njeriu, i sëmurë nga mendtë.
Telbiz
Dinak, i rrafinuem, dhelpnak.
Me ternue
Shndrroj, metamorfoj.
Terrçuk
Lëkurë e bame thès.
Teste
Dhetëshe, zgjedh teste –“ma të mirat”.
Tevabi
Përcjellë, me çue.
Topanxhë
Pisqollë, kobure me strall.
Vár
Fjalë, fjalim, ligjërim.
Vergi (vergji)
Taksë shtëpije, dyqani, toke, etj.
Xhep e lep
Paguej e të shërbejë; xhepi plot, gati për shërbim.
Zaranë
Lloj shelqje, tip mrinash.
Ylldyz
Ylli.
Ymer
Jetë; për ymer – për jetë, për amshim.
Zollude (zollotë))
Monedhë turke tridhetë paresh.