I tretuni

I

Me shí pshtjellun acarija
Permbî bjeshkë po shungullon;
E prei maleve stuhija
Ujët e détit e pervëlon.
 
Mal e rê, porsi dy zdapa,
Ngrehin luftë qi gjâ s’e pret;
Gjimon moti e par’e mbrapa
Mndershem rrféja po kerset.
 
Po këjo gjâmë qi bân natyra,
Këjo duhí qi s’ká pushim,
E kësaj zêmres â pasqyra,
 pasqyra e vájit t’im.
 
Porsi ‘i ujk qi naten turret
E mbas deleve luron,
Kërkon mal e kërkon shkurret
Déri sá ndo’j vath’e rmon;
 
Kênka thanë m’u lëshue mizori
Mbî krye t’êmin pá nji faj;
Kênka thanë me pshtue fajtori
E me hup kush s’â si aj.
 
E me lanë njat vênd qi driten
E këtij shekullit m’perftoj,
M’u largue prei asish qi m’rriten,
Qi kurr zêmra si harroj.
 
O ti diell, qi pá nji hije
Mbî Bjeshkë t’Nênuma shkelxên
Për mue ndoshta atà shkambije
Ské me i shndritë kah shkon e vjen.
 
Val’ e Drinit rrotullore,
Qi për mal e fusha bje;
E ti e Buenës rrjedha qetore,
Jo, s’do t’m’shifni kurr atjè.
 
Porsi rê qi tret duhija
M’ikë, o shqype, vêndi i jot
M’ikë, o shqype, vêndi i jot;
E kurr mâ ndër ditt e mija
Ndoshta n’tý nuk piqem dot.
 
Lamtu mirë, o mori Shkodrë !
Lamtu mirë, o ti Cukal !
Zhduket Buena nen nji kodrë
Zhduket Drini nen nji mal.
 
Lamtu mirë, o ti nanë shkreta
Qi me t’vshtira m’rrité kaq,
N’kohë mâ t’mirë për tý un treta,
Kúr pleqnija kërkon paq.
 
Veshn’ju lule, qi ju vûna
Me kujdes n’at kopshtin t’êm;
Tretni zogj, qi’ i ditë ju xûna
Tui flutrue gêmb mbi gêmb.
 
E ti grunë, qi muell buqari
Me djersë t’ballit e t’punoj,
Thai për hânë, o te mbloftë bari,
Se un tý kurr mâ nuk t’kërkoj.
 
Por ju, dele, qi blegroni
N’bjeshk’e n’vrrî me tuba shpesh,
Shton’ju, shton’ju e lerg m’i çoni
Për tregtarë do bashka lesh.
 
Hapi n’bjeshkë, çetinë mbretnore,
Hapi gêmbat, kând e kând;
Trashu, shparth, me trup e lëvore,
Lëshoju, bré me at shtatin tând.
 
Ndoshta ‘j ditë n’nji breg te thyeshëm
Ndo’j lundric’ o’j barkë shtegton;
Drûnin t’uej, për shêj t’mallënjyeshëm
Barka o lundra ma difton.

II

O terr i kësáj shpélles,
O hekra t’shterngueshme,
Ju falem ! mâ t’kthélles
Ndër gropa t’shêmbtueshme,
I falem, se shqimit
Ju m’hiqni trishtimit.
 
Ky diell, qi këtû shifet
S’â dielli i Shqypnís;
Kjo dritë qi këtû njifet,
 fundi i terrsís,
Nuk flet jo, shqyptari
Si ndihet këtû pari.
 
E kândshme si véra
Kúr çilin bylbylat;
Permállshem si éra
Qi napin zymylat,
Ndër lule mâ s’ parit,
 giûha e Shqyptarit.
 
Bylbyla, qi s’ ndihni
N’ket t’mjeren shkretí;
Zymyla, qi shkrîhni
N’ket t’madhe thatí
Pa mujtë me lulzue,
S’â vênd ky për jue.
 
Ju njeti galdoni:
Kû â flladi i pelqyeshëm,
Kû qetas del kroni,
Kû gurra del rrmyeshëm,
Zymyli n’kopshtije
Terbohet nen hije.
 
Ograja bleroshe,
Kodrina t’lulzueme,
Ti njeti kërkoshe,
O shpêz’ e bekueme,
Njat kangë, jo me shfrye
S’ â vênd ky për tye.
 
Këtû váji e trishtimi
Veç ndihet ndër shpija;
Këtû ndihet … tingllimi
I hekrave t’mija,
E gjama e nji t’shkretit
Qi merr vala detit.

III

Po këndon nji djalë te bregu
Permállshem si tui kjá;
As muzgu i natës as zheku
Smundet andej me e dá,
Si váj gjithkahë i shkote
Zâni nëpër shkambîj.
 
Pshtetun mbi bërryl kah dédi,
Kû s’shifet gjâ, me sy
T’perlotshem kqyr’, e n’vedi
Duket se do me ndry
Nji sênd qi mbrênd’ i vëlote
Si grêtha o si gjarpîj.
 
Këndote nji fushë t’punueme
Me grunë e me barishta;
Këndote nji shpí t’vorfnueme
Kû vajton mbrêndë ferishta,
Vajtojnë dý goca t’mjera
Me nji kunatë t’pá fat.
 
Ndîhèj si ‘j zâ qi fiket
Létas n’gjith at shkretí;
Si nji percjellë muzhiket
Dukej ankimi i tij;
Si zâ lahutet qi éra
E tretë prei kësollet n’shpat.
 
Ah ! pásh at váj qi t’grîni !
Mos e ndal kângen djalë,
N’zêmrë nji gëzim m’pertrîni
Njaj vai i yt, nji fjalë
T’âmblë si ndesha e mikut
Qi zêmren ta gazmon.
 
Për atdhé tand ti, vetun
Nëpër shkretí t’këtij vêndit,
N’zêmrë pelset, i tretun
Lerg shpís e lerg gjith sêndit,
O djalë, e n’frymë t’denikut,
N’furí t’kësáj érës vajton.

Janë xhevahira, o i mjeri,
Lott qi t’kullojnë për dhé;
E permbî mjaltë â vëneri
Qi t’turbullon n’at fé;
Jan’ár e gûr t’páçmueshëm
Për nji kunorë n’krye t’at.
 
Ndoshta’j tallaz qi avitet
Tesh merr prej lotsh nji pikë,
E valë mbî valë prei dritet,
Me njallë nji uzdajë qi â fikë,
Kalon e’j shêj t’lakmueshëm
I çon t’shkretnuemit fat.

IV

O lejlek, o shpênd udhtár,
Qi prei slargut jé tui mbërrî,
Pàsh njat frymë qi merr e t’bár,
Ndalu ‘j herë n’njiket shkretí,
Nji fjalë t’vetme due me t’pvetë,
O lejlek, o shpênd i shkretë.
 
Ndoshta ti kah jé tui ardhë
Atdhén t’êmin e kalove,
Fushat t’ona me krahë t’bardhë
Kodrat t’onat i kërkove;
Ndoshta n’Drî ké lá atá fletë,
O lejlek, o shpênd i shkretë.
 
Edhè un n’kopshtije t’mija
Nji lejlek dikúr kam pasë;
Për gjith ditë tui m’ardhë te shpija
Para deret e kam hasë;
Vîte lét te e mjera nanë,
Vîte e lŷpte’j sênd me ngranë.
 
E nan-zeza nuk pritote
Fqinit t’vet me ja mbajt besen;
E për ditë me ça i teprote
Zogut t’bardhë i shtrote truesen;
Hate e pite ashtû gjith vérës
Aj lejlek, e u falte ndérës.

Une vetë me njat fatzí
Nd’ oborr t’shpís sá herë kam ndêjun;
Rrishe e lujshme nëpër shpí
Pá u merzit’e pá ja mêjun,
Nji pecë t’kuqe i pata qepë
N’kâmbë t’errmaktë qi kishte repë.
 
Oh ! me e pá nji ditë n’këto vênde !
Me dijt’aj i mjerë për mue !
Ne ‘j mij’ t’pvetuna e mij’ sênde
Kishe i mjeri me e rrethue,
Kish ta shof nji herë ! . . . aj vetë
Kênke ti, lejlek i shkretë.
 
Mirë se vjen ! Vetë Perêndija
T’paska prûmun ndër kto vênde;
Se me tý gjith Shqyptarija
Fluturim mue m’erdh, e n’mênde
T’tânë me’ j herë njaj dhé m’pertrîhet,
O lejlek, kû Shqypja ndîhet.
 
Ah ! m’kallxò, kallxò të verteten,
A lén dielli edhè mb’ at ânë ?
A xhixhllojnë, si paras, n’t’shkreten
Shqyptarí e hyj e hânë ?
A lulzojnë me lule t’érshme
Mal e fushë si n’kohë t’at-hershme ?
 
Për njat plakë qi me buk t’rriti
M’diftò, zog, a mund t’qindrojnë ?
A thue kâmbën jasht’e qiti
Ndër kopshtije qi lulzojnë,
Rreth e rreth tui lypë me sy
Diç qi n’zêmrë ká pá shfry ?
 
Gjamët, e saja tui ushtue
A i ké ndie nëpër at shpí,
Kúr shkon diten tui ankue
Nji djalë t’shkretë qi e la n’pleqní ?
Nji djalë t’shkretë qi e mjera bori,
Qi n’dhé t’huej ká tretë mizori.
 
Atjè prap n’at çerdhen tânde
Ké me kthye, lejlek, n’prêndvérë;
Njatò vênde qi t’i kânde
Ké me i pámun edhè ‘j herë:
E n’at shpí kû askurr s’ u trême,
“Fal me shëndet” m’i thuej nanës s’ ême.
 
Thuej se e pásh n’udhtime t’mija;
Pertè détin n’nji shkretí;
E kurrgjâ n’ankime t’tija,
Për pos nanës nuk i kam ndie,
Thuej: për tý veç kishte drojë,
Thuej … por ça? ti jé pá gojë.

IV

Nuk kalon nji nat’e nd’ ândërr,
Porsi zhgjândërr,
E shof nanen këtu për brî;
Me krye vjerrtë, me lot për sy
Rri tui shfry
Njat idhnim qi do me e grîe.
 
Ndêjun m’duket prep te votra,
Kû me motra
N’dritë t’kandilit qepte e arnote;
Por njat gaz nuk ká qi i shndritte
Kúr goditte
Petkat djalit e shêndote.
 
Kqyrë njat vênd kû mbramje rrishe,
Kúr nuk kishe
Fije idhnimit nëpër ftyrë,
E ngurron si t’kênke gurit,
E, pshtetë murit,
Lott i dalin rrkajë tui kqyrë.
 
T’kishe dekë mâ mir’, o i mjerë,
Thote sá herë,
Afer nanës qi t’desht e t’ruejti;
T’kishe mbyllë me duer te mija,
Këtû te shpija,
Njatà sy qi mordja shuejti.
 
Afer vorrit tând nan-shkreta,
Porsi bleta,
Ishte sjellun tui gjímue;
E n’at bár qi kishte qitë,
Për gjith ditë,
Ndonji lule kish kërkue.
 
Po nji lule, o dashtení,
Qi kish bî
Për mjedis te zêmres s’ ote.
Kishe mbledhë nji fije bîmet,
Qi prei dhimet
M’ishte dukë se djali m’çote.
 
Kjo pelhurë qi vetun mbëlova
E punova
Nat’e ditë kurr pá ja mêjun,
Kishte mbëlue kocîjt e mí;
Por për brî
Djalit t’êm i kishe ndêjun.
 
E mandej, si del nji krue
Tui bumue
Rreth e rreth prei brîjes s’ malit,
Rrkaj’ i ulen lott për rrudha,
– Nuk âsht udha,
Nanë, m’u idhnue për t’zeza t’djalit.
 
Kúr n’ket shekull n’drit’e qite,
Kúr e rrite
Me njat mûnd qi nep hitija,
“Nji nanë tjetrë, thoshe, ké,
Bír n’ket dhé,
Nana e jote â Shqyptarija.
 
Mênd e zêmrë për tê shkrîji,
E pertrîji
Nâm e lavd kúr t’i vîn dita”.
Mbas fjalësh t’tua për herë shkova,
E t’ndigiova:
Shqyptarín nuk e korrita.